De Toren van Pisa is een iconisch gebouw en een van de bekendste en bezienswaardigheden in Italië. Achter deze scheve toren schuilt echter een interessante geschiedenis van honderden jaren aan plunderingen, een verraderlijke ondergrond en allerlei bouwkundige fouten. Daarom hebben we in dit artikel 11 interessante weetjes over deze mooie toren verzameld!
1. De toren is gebouwd van gestolen geld
Voor de stad Pisa was de twaalfde eeuw een gouden eeuw, want Pisa had in deze tijd een sterk legermacht en grote politieke macht. Daarnaast ging het ook voorspoedig met de handel en de ooit kleine haven groeide uit tot een belangrijk knooppunt in de regio. Zoals wel meer steden in Italië het destijds deden, ging ook Pisa zijn welvaart investeren in grandioze gebouwen. Na Palermo (Sicilië) in 1063 te hebben geplunderd, moest Pisa een manier vinden om met al het moois uit Sicilië te pronken. De stad besloot daarom Piazza dei Miracoli te bouwen, een groot ommuurd gebied waarin uiteindelijk de Dom, de Toren van Pisa (de vrijstaande klokkentoren, oftewel campanile van de kathedraal), het Baptisterium en het Camposanto zou komen te staan. De Toren van Pisa zou eigenlijk de hoogste toren van die tijd moeten worden, maar helaas is dit record nooit verbroken door allerlei omstandigheden (zie het volgend punt).
2. De toren stond vanaf het begin af scheef
Pisa betekent ‘moerasland’ in het Grieks, dus je zou denken dat de architecten van de kathedraal rekening zouden hebben gehouden met de ondergrond toen ze een hele hoge klokkentoren gingen bouwen. Dit was echter niet het geval! Door de toren een oppervlakkige en relatief zware fundering te geven, was de Toren van Pisa vanaf het begin eigenlijk al gedoemd. Toen de tweede verdieping werd gebouwd, begon de toren aan een kant in elkaar te zakken en helaas was het op dat moment al te laat om deze fout te corrigeren. De bouw ging toch gewoon door en men probeerde nog hogere pilaren en triomfbogen aan de zuidelijke zijde van de toren te plaatsen om de boel recht te zetten, maar niets mocht baten. In totaal was men van plan om acht verdiepingen te bouwen, maar toen men bij de vierde verdieping was, waren de triomfbogen aan de zuidelijke kant van de toren al ruim vijf centimeter hoger dan de triomfbogen aan de noordelijke kant. De architecten hebben toen besloten om de bouw stop te zetten, omdat men niet wist wat ze ermee aan moesten en uiteindelijk heeft de bouw bijna een eeuw lang stilgezeten.
3. De Toren van Pisa is niet de enige scheve toren in Pisa
Door de zachte ondergrond in het hele gebied in en rondom Pisa, staan meerdere gebouwen een beetje scheef in deze stad. De klokkentoren van de San Nicola kerk is waarschijnlijk na de Toren van Pisa de bekendste toren die scheef staat. Een andere klokkentoren die niet helemaal recht staat, is die van de St. Michele dei Scalzi kerk in Viale delle Piagge. Piagge betekent in het Latijn ‘laagland dat snel kan overstromen’, maar deze waarschuwing zag men waarschijnlijk ook over het hoofd toen men de toren bouwde.
4. De toren heeft aan verschillende kanten scheef gestaan
Meerdere ingenieurs hebben in de afgelopen honderden jaren op verschillende manieren geprobeerd om de scheefheid van de toren te corrigeren. Toen men in dertiende eeuw aan de derde verdieping begon, probeerde men de toren recht omhoog verder uit te bouwen. Als gevolg hiervan begon de toren naar verschillende kanten toe scheef te staan, totdat de toren uiteindelijk scheef richting het zuiden begon te staan en dit is tot op de dag van vandaag zo gebleven.
5. De scheefstand zorgt voor interessante onevenwichtigheden
In het originele plan moest de Toren van Pisa 60 meter hoog worden, maar de hoogte van de toren is nu 56,67 meter aan de hoogste kant en 55,86 aan de laagste kant van de top. In 1990 stond de toren 5,5 graad uit het lood, wat neerkomt op zo’n 4,5 meter overhang. Volgens veel wiskundige berekeningen zou de toren eigenlijk om moeten vallen, maar dankzij een uitvoerige restauratie is deze overhang nu teruggebracht naar 3,9 meter en staat de toren nu “slechts” 3,97 graad uit het lood. De noordzijde heeft 296 traptreden, terwijl de zuidzijde er slechts 294 heeft.
6. Oorlogen en economische conflicten zouden de toren weleens kunnen hebben gered
Normaal gesproken zijn schulden en oorlogen niet bepaald bevorderend als het om grote constructieprojecten gaat, maar voor de Toren van Pisa kunnen deze schulden en oorlogen wel een redding zijn geweest. Sommige bouwkundige ingenieurs geloven namelijk dat het constant uitstellen van de bouw over een periode van 200 jaar ervoor kan hebben gezorgd dat de ondergrond de kans heeft gehad om te comprimeren en te verharden. Deze verharding van de ondergrond zou weleens de reden kunnen zijn dat de toren vandaag de dag nog niet omgekieperd is.
7. Je kunt de toren op klimmen
Het is mogelijk om als bezoeker de toren op te klimmen. Door de restauratie is de scheefstand ietwat gecorrigeerd en stabiel geworden, waardoor men weer bezoekers toelaat. Zorg er wel voor dat je ver van tevoren je toegangskaartje alvast boekt.
8. De klokken van de toren hebben al een eeuw niet meer geluid
De Toren van Pisa heeft zeven grote klokken, waarvan de grootste zo’n 3.620 kilo weegt. Deze klokken zijn echter al een eeuw niet meer geluid, want ingenieurs en restauratoren zijn bang dat de bewegingen van deze zware klokken de toren uit zijn balans kan krijgen en nog schever zal komen te staan.
9. Mussolini haatte de toren en maakte hem nog schever
De Italiaanse dictator Benito Mussolini schaamde zich voor de Toren van Pisa. Hij vond de fouten die gemaakt zijn in de constructie en de scheefstand van de toren een nationale schande voor Italië. Mussolini trachtte daarom om de scheefstand recht te zetten door honderden gaten in de basis van de toren te boren en deze weer op te vullen met metselspecie. Dit plan mislukte echter, want als gevolg hiervan werd de basis nog zwaarder gemaakt waardoor de toren alleen maar schever ging staan.
10. De Geallieerden waren van plan om de toren te vernietigen in WOII
https://www.youtube.com/watch?v=nDoG3-wxC7E
Amerikaanse soldaten kregen tijdens de Tweede Wereldoorlog het bevel om alle gebouwen in Italië neer te halen die als uitkijkpunt of nest voor sluipschutters zouden kunnen dienen. De Duitsers gebruikten de Toren van Pisa toen inderdaad vaak als uitkijkpunt. Toch hebben de Geallieerden ervoor gekozen om de Toren van Pisa te laten staan, want naar verluidt vonden ze de toren zo mooi dat ze hem niet met de grond gelijk wilden maken.
11. Galileo Galilei liet mogelijk twee kanonskogels van de toren vallen
Het verhaal gaat dat de beroemde wetenschapper Galileo Galilei twee kanonskogels van de scheve toren van Pisa liet vallen om aan te tonen dat hun valsnelheid onafhankelijk was van hun massa. Door middel van dit experiment liet Galileo zien dat voorwerpen met dezelfde versnelling vallen, wat bewees dat zijn vooruitziende blik correct was, terwijl hij tegelijkertijd de theorie van de zwaartekracht van Aristoteles weerlegde (objecten vallen met een snelheid evenredig aan de massa) . Er is slechts één bron voor dit verhaal geschreven door de secretaris van Galileo, Vincenzo Viviani. Of het echt gebeurd is, dat is de vraag, op het moment dat het experiment plaats vond had Galileo de definitieve versie van zijn vrije val nog niet geformuleerd. Geschiedkundige denken dat het mogelijk om een gedachten experiment ging. Hoe dan ook een scheve toren was de perfecte plek voor dit experiment!
Leuk om te vermelden, hetzelfde experiment heeft zeker wel plaatsgevonden op de Nieuwe Kerk in Delft in 1586!
12. De toren staat momenteel stabiel
De toren heeft heel wat overleefd door de eeuwen heen: van verschillende pogingen om de toren weer recht te krijgen tot aan ondergrondse boringen rondom de toren waardoor de ondergrond alleen maar vochtiger werd. Toch is de toren in 2001 officieel stabiel verklaard voor minimaal de komende 200 jaar. Laten we hopen dat ingenieurs in deze 200 jaar met nieuwe technologie komt om de toren voor de 200 jaar hierna ook te kunnen redden!
13. Dit is een van de meest gemaakte foto’s ooit
Het is altijd druk bij de toren van Pisa en alle toeristen proberen deze foto te maken!